- Producten in de EU moeten over een paar jaar een verplichte QR-code krijgen waar precies op vermeld staat hoe hun keten eruitziet.
- Als consument krijg je daardoor beter inzicht in hoe groen en ethisch een product gemaakt is.
- Ondernemers springen in op deze wetgeving met softwareoplossingen. Maar hoe fraudegevoelig is dit systeem?
- Lees ook: Online koopjesketens Temu en Shein zetten verduurzaming modebranche onder druk: beleggingstak van ASN geeft signaal door uit kledingbedrijven te stappen
Gebleekte spijkerbroeken waarbij excessieve hoeveelheden water zijn gebruikt, wollen truien die afkomstig zijn van boerderijen waar schapen worden mishandeld, smartphones waarvan het kobalt in Congo door kinderen wordt gewonnen.
De herkomst van onze producten is lang niet altijd om over naar huis te schrijven. Maar hoe kun je weten hoe bijvoorbeeld een broek wordt gemaakt, als het label alleen de stof en maat weergeeft?
Dat probleem wil de Europese Unie uit de weg ruimen, met het ‘digitaal productpaspoort’ (DPP).
Ieder product, van textiel tot elektronica, krijgt over enkele jaren een QR-code. Die linkt naar een online pagina waarop precies staat aangegeven welke grondstoffen ervoor zijn gebruikt, waar die vandaan komen en wat de CO2-uitstoot was.
De maatregel maakt onderdeel uit van de Europese Green Deal-wetgeving, waarmee de EU in 2050 als continent klimaatneutraal wil worden. De wetgeving zal als eerste opgaan voor batterijen, textiel en elektronica. Bedrijven in deze branches moeten vanaf 2027 standaard een online paspoort bij hun producten leveren. De QR-code zal dan ook de 50 jaar oude streepjescode vervangen.
Zo'n online paspoort moeten bedrijven zelf leveren. Sommige concerns maken er zelf een, maar in het kielzog van deze ontwikkeling komt ook een handvol toeleveranciers op.
De Rotterdamse ondernemer Bas van der Pol is daar één van. Met zijn bedrijf Tappr levert hij zo'n digitale omgeving, waar bedrijven hun herkomstdata per product kunnen invullen.
'Alles krijgt straks een QR-code'
"Jouw handdoekje, je theedoekje, je jas, je broek; alles krijgt straks een QR-code", legt Van der Pol uit als Business Insider Nederland hem spreekt in de lobby van hotel De L’Europe in Amsterdam. "Door die te scannen, krijg je alle informatie over het product. Waar komen de garen vandaan? Wie is de stofleverancier? Hoeveel water is ervoor gebruikt?"
Tappr richt zijn pijlen voorlopig voor een belangrijk deel op de textielindustrie. "Het is een van de meest vervuilende industrieën in de wereld. Er ligt voor zes generaties kleding op de plank, terwijl er alleen maar méér geproduceerd wordt."
Van der Pol opent de app van Tappr. "Kijk, ik laat je even zien hoe dat eruitziet."
Op de app ziet Business Insider Nederland bij een paar producten precies staan waar de materialen vandaan komen, hoeveel kubieke meter water ervoor is verbruikt en hoeveel kilo CO2 en kWh aan elektriciteit ze hebben gekost.
Maar goed, kun je als bedrijf niet gewoon maar lukraak wat gegevens invullen? Kan een dubieuze partij als Shein straks gouden bergen beloven op zijn productpaspoort, terwijl de beschuldigingen van kinderarbeid en dwangarbeid door Oeigoeren blijven komen?
De kans lijkt immers klein dat de EU de gehele toeleveringsketen van alle producten op de markt door zal spitten.
Dat risico ziet ook Van der Pol. "Deels zal Europa dan ook meer moeten controleren, bijvoorbeeld met strengere certificeringseisen."
Ook komt er "een soort middenlaag waar alle herkomstdata van bedrijven in belanden", legt de ondernemer uit. "Die data moeten van bedrijf naar bedrijf kloppen. Leveranciers zijn verplicht elkaars data te checken, om ervoor te zorgen dat hun eigen gegevens kloppen. Zo creëert de EU een soort ketenverantwoordelijkheid."
In Frankrijk moeten bedrijven al geloven aan productpaspoort
Het digitale productpaspoort wordt in Nederland pas vanaf 2027 ingevoerd, maar in Frankrijk moet de textielindustrie er al aan geloven. Tappr wist daardoor al verscheidene klanten in de mode-industrie aan zich te binden, veelal Amerikaanse en Europese partijen die leveren in Frankrijk. "Als je iets van omzet maakt in Frankrijk, krijg je ermee te maken. Voor ons is dat handig, want nu kunnen we meteen een beetje business genereren."
Afnemers betalen Van der Pol een jaarlijks bedrag voor het gebruik van de software. Ze vullen er zelf hun data in. Klanten betalen volgens Van der Pol 5.000 tot 150.000 euro per jaar, afhankelijk van met hoeveel systemen de software geïntegreerd moet worden. Tappr heeft ruim tien klanten, waaronder sportkledingmerk Fila, maar bijvoorbeeld ook tentenproducent Nordisk.
"Zij hebben de QR-codes in hun tentzakken geprint. Ze willen er een mooie consumentenervaring mee bieden. Je ziet in de QR-omgeving niet alleen waarvan de tent gemaakt is, maar krijgt er ook direct te lezen hoe je je tent moet opzetten."
Maar goed, wat als als je internetverbinding in een natuurgebied slecht is? Lacht: "Dat vroegen ze mij ook al. Tsja, dan zul je helaas even zelf moeten uitzoeken hoe je je tent opzet."
Van der Pol ziet volop kansen om zijn app verder te ontwikkelen. Zo ziet hij kansen om zijn software te koppelen aan platforms voor tweedehands producten, om een artikel na gebruik met één druk op de knop weer op de tweedehands markt aan te bieden.
Of nog zoiets: via de QR-omgeving automatisch een reparatie aanvragen bij de maker van het product. De mogelijkheden zijn oneindig, denkt de ondernemer.
Wat als de EU echter besluit dat er voor alle bedrijven een uniforme DPP-omgeving moet komen zonder toeters en bellen en private spelers? Zitten ondernemers zoals Van der Pol dan zonder werk?
"Dat is misschien wel onze grootste nachtmerrie", geeft Van der Pol toe. "De Franse overheid kiest hier niet voor, maar stelt wel eisen. Je mag bijvoorbeeld maar één klik gebruiken om bij de informatie te komen. Ook zijn er eisen over hoe je dingen noemt. Zo is er bijvoorbeeld een vooraf bepaald zinnetje over hoeveel procent aan gerecyclede materialen er in je product mag zitten. Daar hoeven bedrijven alleen maar een percentage in te vullen."
'Grijze' producten worden minder concurrerend
Het digitaal productpaspoort zal voor bedrijven onherroepelijk een investering met zich meebrengen. Niet alleen moeten ze in de buidel tasten om zo'n pagina te maken, ook moeten ze hun toeleveringsketen doorspitten. Worden producten hier uiteindelijk duurder door?
Jazeker, denkt Van der Pol. "Het is hartstikke duur om je hele keten te checken en dat geregeld te doen. Sommige bedrijven denken dat ze geld kunnen besparen door controle over hun keten te krijgen. Daar is alleen nog geen enkel bewijs voor."
Wel verwacht hij dat duurzame merken er weinig extra kosten door zullen hebben. "Voor merken die al goed omgaan met hun keten, zal het makkelijker worden om hun keten door te spitten en inzichtelijk te maken. Zij zullen het minste werk hebben en meer erkenning krijgen. De concurrentie ten opzichte van bijvoorbeeld Shein zal er minder hevig door worden, want die merken zullen er ietsje duurder door worden."
Dat is een goede zaak, denkt Van der Pol. "Fast fashion-merken hebben dertig jaar lang gruwelijk veel geld verdiend aan ellende in Azië. Het wordt tijd dat ze wat meer gaan betalen."